Arts als coach voor verantwoordelijke patiënt

Inleiding

Hanneke Smits-Pelser, huisarts en consulent E-health

Tijdens het congres Samen Zelfzorg 2015, bezocht ik de workshop Arts wordt Coach voor Verantwoordelijke Patiënt. En wat ik daar bijzonder vond, deze workshop werd niet gegeven door een arts, niet door een patiënt, maar door een medisch fysicus, een pure wetenschapper. Een andere invalshoek dus. Veel wordt gezegd en geschreven over zelfmanagement, wat men daaronder verstaat kan nogal uiteen lopen. Mireille Oud nam ons mee in een verhaal over zelfmanagement waarbij de patiënt gestuurd wordt door de techniek, waarbij de patiënt rechtstreeks terugkoppeling krijgt van een 'app', die via slimme sensoren diverse waarden van de patiënt meet. Zij nam hier de Selficor als voorbeeld, een product in ontwikkeling.

De nadruk bij zelfmanagement ligt vaak op de patiënt. Zoals de Diabetes Vereniging Nederland het prachtig verwoordt met de Pilotenkaart, de patiënt kiest om passagier, stewardess, copiloot of piloot te zijn. Dit verandert ook de rol die de arts heeft. De arts wordt meer een gezondheidscoach.  In deze workshop werd nagedacht over hoe die rol er idealiter uit kan zien. Interessant. 

De coachende arts - adviezen van workshopdeelnemers

Mireille Oud

Met stip bovenaan stond bij de ruim twintig deelnemers het verlangen naar een coachende arts die oprecht geïnteresseerd is, goed kan luisteren, en die inlevingsvermogen heeft. Hij (m/v) stelt ook andere vragen, vraagt meer naar het dagelijks leven dat iemand wil leiden, bekijkt de hele mens. Hij vraagt: wat heeft u van mij nodig?

De nieuwe arts neemt medische beslissingen gezamenlijk met de patiënt, en daarbij zijn patiënt en arts gelijkwaardig. Zo vinden ze bijvoorbeeld samen uit
wat iemands optimale medicijngebruik is. Dit betekent dat vertrouwen van twee kanten moet komen: de patiënt vertrouwt de arts maar de arts ook de patiënt.

Er wordt een doel gesteld en verwachtingen worden afgestemd. Risico's worden samen aangegaan en zijn daarom minder rigide.

De patiënt wil medische zorg/advies op maat, de arts mag daarom buiten de kaders (lees: standaardwaardes) kijken. De arts speelt in op veranderingen van patronen, niet op absolute waarden. Er resulteert een gezamenlijk advies of doel, waarin de expertise van de arts is meegenomen. De arts houdt rekening met de (on)mogelijkheden van de patient om zijn eigen regie te nemen: "situationeel coachen". De patiënt wordt niet losgelaten, maar geholpen om het proces van zelfmanagement zelf in te gaan.

De moderne arts faciliteert: hij noemt niet één maar alle behandelingsmogelijkheden, biedt handvatten op basis van wat een patiënt wil en kan, stimuleert mensen om (over zichzelf) na te denken, hij geeft lifestyleadvies, verdiept zich in e-health en biedt dit aan, en wijst op kennisbronnen. Hij is licht technisch ingesteld maar blijft daarbij 'telecommunicatief' (hij behoudt sociale eigenschappen op internet).

De arts van de toekomst erkent ook de kennis van de patiënt. De patiënt als ervaringsdeskundige weet als geen ander hoe zijn aandoening 'werkt'.

Steeds vaker ook doet de patiënt thuis metingen aan zichzelf, of hij maakt foto's, en hij wil die gegevens vooraf opsturen via internet. Dat scheelt bovendien kostbare tijd bij een persoonlijk consult, zodat de patiënt tijdens een consult kan praten over zaken "die er echt toe doen".

De nieuwe arts weet dat hij niet alle wijsheid in pacht heeft: hij deelt zijn twijfels mede en vertelt ook de bandbreedte van hoe effectief een behandeltraject zal zijn.

Hij doet aan zelfreflectie via intervisie, en leert ook om zichzélf te coachen.

Voor de behandeling van de patiënt leert hij van andere zorgprofessionals zoals wijkverpleegkundigen en fysiotherapeuten; "uit onderzoek blijkt dat die dichter bij de leefwereld van de patiënt staan", meldt een deelnemer. De arts doet dat in een dialoog met hen, in plaats van eenzijdig informatie opvragen.

Toekomstige artsen zijn flexibel. Ze coachen mensen op de plek waar zij coaching nodig hebben, bijvoorbeeld op het werk, bij sporten, of in de thuissituatie. Consulten kunnen verschillende tijdsduren hebben. Er zijn geen wachttijden meer en geen barrières (van taal, achtergrond).

Waar zal de balans tussen verantwoordelijkheid en dienstbaarheid in resulteren?

Een van de deelnemers verwoordt de grote lijn van bovenstaande adviezen door te schrijven dat de klinische verantwoordelijkheid van de arts omgebogen gaat worden naar handelen voor cliënttevredenheid. Een ander waarschuwt er daarentegen voor dat een gevaar kan zijn dat je zoveel het medisch model loslaat dat het tot negatieve gezondheidsuitkomsten leidt en we straks een beweging terug krijgen naar het diagnose-recepten-model.

De mooiste samenvatting werd misschien wel gegeven door iemand die zei: "Coachend gedrag geeft mij als patiënt minder het gevoel 'ziek' te zijn." - En dáár gaat het tenslotte om!